Nghề dệt truyền thống ở Khuôn Thê đang dần mai một. Cả làng giờ chỉ còn sót lại vài ba chiếc khung cửi. Bà Hoàng Thị Phùng buồn rầu nói: để dệt và làm ra một sản phẩm quần áo, gối, chăn có hoa văn thêu tay đẹp đòi hỏi ở người làm sự tỉ mỉ, kiên trì và tâm huyết nghề. Nhiều công đoạn cầu kỳ, tốn thời gian nên giờ chẳng còn mấy ai ngồi bên khung cửi để dệt vải nữa. Cũng chẳng còn ai làm ra được những tấm vải chàm cầu kỳ như ngày xưa. Làm cả năm mới được bộ váy áo, mà bán rẻ thì không đủ tiền công, bán đắt thì không có ai mua. Mua sợi, vải công nghiệp sẽ rẻ hơn nhiều.

“Có lẽ mà vì thế ít người còn mặn mà với việc làm sản phẩm thêu thủ công trên vải chàm. Không còn ai mặc quần áo Nùng “xịn” nữa. Họ mua vải kẻ may áo, vải phin bóng may quần cũng kiểu dáng truyền thống, nhưng chất liệu thay đổi, tất cả đều là vải công nghiệp. Ngay cả những người cao tuổi trước đó mặc quần áo chàm cả ngày, nay cũng cất trang phục truyền thống vào rương, hòm. Bọn trẻ trong làng bây giờ chủ yếu đi làm công ty, không còn ai mặn mà với nghề này nữa”, bà Phùng buồn bã nói.

Người Nùng Khuôn Thê mặc những bộ trang phục do chính mình dệt nên.

Tiếc cho nghề truyền thống đang dần mai một, chị Hoàng Thị Len là một trong số ít người trẻ ở Khuôn Thê còn duy trì công việc dệt vải, nhuộm chàm và thêu thùa. Chị Len tự hào bảo, dù mất công sức, nhưng sản phẩm làm ra đường chỉ rất chắc chắn, màu vải chàm không phai, hoa văn độc đáo đậm nét dân tộc, đường thêu điêu luyện và mềm mại.

“Ở Khuôn Thê nghề dệt vải thêu tay đang đứng trước rất nhiều khó khăn. Nghề dệt truyền thống ở đây diễn ra ở phạm vi gia đình là chủ yếu, chưa mang tính hàng hóa. Sản phẩm sản xuất ra không bán được sẽ không mang lại nguồn thu nhập cho gia đình, dẫn tới họ không thiết tha với nghề nữa mà tự chuyển sang làm các nghề khác” - chị Len cho hay.

Giữa cuộc sống hiện đại, đời sống của người Nùng dần thay đổi, thế nhưng, những tấm vải dệt tay vẫn hiện diện như kết nối giữa các thế hệ với nhau và là sợi chỉ gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Khi tôi hỏi chị Len dệt thủ công mất nhiều thời gian, công sức, sao chị không mua vải công nghiệp như mọi người. Chị Len khẳng định: “Linh hồn của nghề dệt truyền thống chính là làm thủ công, là công sức, là tâm huyết của những người dệt gửi gắm vào từng tấm vải. Dẫu tính toán giữa bài toán kinh tế, nhưng vẫn phải giữ mạch nguồn văn hóa truyền thống của làng”.

Ông Lê Đức Vân, Bí thư Chi bộ thôn Khuôn Thê cho biết, thôn có 104 hộ, dân tộc Nùng chiếm 99%. Bản sắc văn hóa dân tộc Nùng là những điệu hát, là trang phục, tiếng nói… và đều đã, đang được khôi phục. Từ chỗ mất dần các bộ trang phục Nùng, nay 95% các hộ trong thôn đều có trang phục, thôn còn có 3 hộ còn dệt trang phục truyền thống. Chi bộ đã chỉ đạo các tổ chức đoàn thể tích cực tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn và phát triển nghề truyền thống này. Đồng thời cũng tăng cường quảng bá các sản phẩm do bà con làm ra, để trở thành sản phẩm hàng hóa, từ đó khôi phục nghề dệt truyền thống của người Nùng nơi đây.

Mai Thị Thu Thuỷ, Ban Dân vận Tỉnh uỷ